---

Beste tips voor mentale gezondheid vanuit de neuropsychologie

Lees hieronder de belangrijkste en beste tips voor het verbeteren en behouden van je mentale gezondheid. 

Vanuit de neuropsychologie worden de beste tips op een rijtje gezet. De kennis over ons brein is zo gegroeid dat we nu echt wel weten wat wel of niet werkt voor onze mentale gezondheid. 

Het zal geen verrassing zijn maar vele tips die al op Internet te vinden zijn, zijn goed. Echter, waaróm ze goed zijn wordt hieronder vanuit de neuropsychologie uitgelegd. 

Doe NU de QUIZ hieronder en bekijk je huidige kennis! Veel later in de tekst kun je deze QUIZ opnieuw vinden en vergelijk dan je resultaat. Zie of je werkelijk wat geleerd hebt...

---

Neuropsychologie en onze 7 basisemoties

Voordat je de belangrijkste tips voor het verbeteren van je mentale gezondheid krijgt, moet je eerst wat meer weten over ons brein, onze hersenen. Het hier beschreven model komt van Jaak Panksepp's werk en is beschreven in zijn boek Affective Neuroscience.

Allereerst is ons brein opgebouwd uit grofweg 3 lagen die elk enkele basisemoties verzorgen:

1. Het evolutionair oudste breingedeelte: Het Reptielenbrein welke onze Drive (ontdekkingszucht), onze Sex of Lust, onze Agressie en onze Angst voornamelijk reguleert. Hierin zitten onze 'impulsen', 'driften', de meest 'primaire of 'primitieve' instincten. 
2. Het Zoogdierenbrein is wat later ontwikkeld en is gebouwd op het reptielenbrein en maakt dus gebruik van dit reptielenbrein. De emoties Zorg, Spel, en Verdriet worden vanuit hier vooral verzorgd. In zekere zin zijn dit wat 'hogere' basisemoties, minder primitief. Ze zijn voornamelijk ontwikkeld om meer verbinding te zoeken met soortgenoten en zo de kans op overleving te vergroten.
3. Het Mensenbrein, waarin vooral onze taal en cognities (=gedachten) zitten. Dit mensenbrein maakt gebruik en is gebouwd op de 2 andere breinsoorten genoemd in punten 1 en 2.

Voor alle duidelijkheid: bovenstaande is een Model van het menselijk brein en het is dus niet zo dat in de hersenen zelf deze 3 breinen zeer duidelijk te onderscheiden of te zien zijn. Het brein zelf is namelijk een zeer ingewikkeld netwerk waarin alle delen zeer nauw met elkaar verbonden zijn. Dit laatste wordt nogal eens vergeten.

Het tweede dat je moet weten is dat het brein in sterke mate alle informatie die het binnen krijgt via onze zintuigen, filtert en ook selectief opslaat. Het is absoluut NIET waar dat onze hersenen als een soort van fotografische plaat alle informatie opslaan. Zie daarover een latere pagina op deze site over Waarneming.

De informatie wordt gefilterd en slechts een klein deel ervan wordt opgeslagen. Dit opslaan in het LangeTermijnGeheugen is ook nog eens gelaagd: het wordt in meerdere lagen opgeslagen. Je hebt een laag die gaat over welk type informatie het is, b.v. of het gaat over dieren of mensen. Of over voorwerpen of activiteiten. Je hebt ook een tijdslaag waarin allerlei kenmerken van de huidige tijd worden opgeslagen. B.v. als je 16 jaar bent, wordt in die laag van 16 jaar veel van dergelijke gebeurtenissen opgeslagen. Een andere laag is bijvoorbeeld welke rol jij op dat moment hebt als je de informatie opslaat. Dat is in feite context-afhankelijk leren. Binnen b.v. de context van je werk als secretaresse sla jij de informatie anders op dan wanneer jij thuis als moeder je kind verzorgt. 

Een derde punt is dat het emotionele (reptielen) brein veel sterker is dan het mensen- of zoogdierenbrein. Dat komt vermoedelijk omdat het reptielenbrein de essentiële emoties reguleert die direct te maken hebben met dood of leven. Immers, angst, agressie, sex, ontdekkingszucht, hebben alles te maken met hoe je met je directe omgeving om gaat. Een omgeving die in principe (in de natuur althans) zeer gevaarlijk kan zijn en vaak ook is. Wij mensen zijn echter de enige diersoort die deze omgeving (de natuur) voor een groot deel hebben kunnen veranderen in een relatief veilige omgeving, door onze intelligentie en de ontwikkeling van wetenschap en technologie.

Ondanks onze relatief veilige omgeving (met name in de meer ontwikkelde landen), zijn onze emoties meestal sterker dan ons mensenbrein. We laten ons in veel keuzes maar al te vaak teveel leiden door onze basisemoties. Emotie-regulatie is dan ook een heel belangrijk punt in elke psychotherapie: het dusdanig beheersen van je emoties dat je verstandige keuzes maakt, goed met de meeste mensen kan opschieten en in deze complexe samenleving kan meekomen.

Een vierde punt is dat we 7 basisemoties hebben volgens het model van Jaak Panksepp. Ik denk dat hij gelijk heeft omdat hij in dierexperimenteel onderzoek deze emotionele circuits ook allemaal heeft kunnen aantonen. Daarin verschilt zijn emotie-model wezenlijk van andere modellen die vaak gebaseerd zijn op speculaties, gedachtengangen en observaties van verschillende mensen. Hierdoor is bijvoorbeeld het wijdverbreide misverstand nog altijd geldend dat wij mensen 6 basisemoties hebben: angst, boosheid, verdriet, blijheid, walging en verrassing (het model van Ekman). Dit klopt grotendeels echter niet. Ekman baseerde zich op (verkeerde) observaties van verschillende culturen maar had nog niet de beschikking tot MRI-studies waarmee we in de hersenen kunnen kijken. Bovendien zijn alleen al op basis van logica deze basisemoties niet kloppend: walging behoort tot angst en verrassing kan tot angst of blijheid behoren. 

Jaak Panksepp beschreef en heeft 7 basisemoties als circuits in het brein gevonden, overwegend bij dieren maar omdat wij mensen gebouwd zijn op dat dierenbrein, wordt aangenomen dat het bij ons hetzelfde werkt. De 7 basisemoties zijn: Exploratie (Drive), Lust (sex), Agressie, Angst, Verdriet, Zorg en Spel. Zie ook mijn pagina over onze Persoonlijkheid.

Op basis van deze 7 basisemoties worden uiteindelijk in het brein Gevoelens gemaakt. Gevoelens zijn dus NIET basisemoties maar een complexere mix van Basisemoties met onze menselijke interpretaties, gedachten en voorstellingsvermogen. Ik leg het zelf vaak simpel uit: Gevoel = Basisemotie + Gedachten. Ook Damasio in zijn boeken komt in feite tot eenzelfde conclusie. 

Dit is een essentiële formule en hiermee kun je relatief eenvoudig uitleggen dat Mentale gezondheid in feite betekent dat je je Basisemoties voldoende kan beheersen. Emoties wisselen natuurlijk elke minuut, elke dag, maar ze wisselen binnen een bepaalde bandbreedte. Je kunt soms wat verdrietig zijn, heel blij, of wat angstig, maar nooit zo (lang) en te erg dat je de realiteit niet meer goed ziet. Immers, de realiteit uit het oog verliezen betekent in de natuur vrijwel zeker de dood. Daarom is er een natuurlijk evenwicht in je hoofd en lichaam nodig waarbinnen alle 7 basisemoties blijven. 

Het is onze taak in het leven om deze emoties stabiel te blijven reguleren, beheersen. Psychotherapie heeft ook deze zeer belangrijke taak:

1. Emotie-regulatie: het leren reguleren/beheersen van je eigen basisemoties
2. Regulatie moét plaatsvinden door ons menselijke, rationele brein.

---

Wat is Mentale gezondheid?

Mentale gezondheid is in feite niets anders dan een stabiel emotioneel evenwicht, ongeacht tegenslagen in het leven: iemand heeft weliswaar wisselende emoties maar deze zijn nooit té zwak of té heftig. Als dat wel zo is, dan komt het realiteitsbesef in gevaar en loopt iemand ook echt gevaar om niet meer goed in deze wereld te kunnen functioneren. 

Dit is bijvoorbeeld heel goed te zien bij een bipolaire stoornis waarbij er een periode is van diepe somberheid (depressie) waarin iemand tot niets meer komt en geen plezier meer ervaart. En een periode daarna waarin iemand juist heel blij is, veel energie heeft en denkt alles te kunnen doen (Hypomaan of zelfs manie). In deze manische periode zie je bijvoorbeeld dat iemand heel veel geld uitgeeft aan dingen en daardoor al snel in de schulden terecht komt omdat zijn realiteitsbesef gestoord is geraakt door hevige emoties.

Bij een psychose is er een sterk verhoogd, intense aandacht voor bepaalde aspecten van iemand's denken of zijn omgeving. Zo kan iemand hallucineren of gedachten in zijn hoofd horen als 'stemmen' en daar naar gaan handelen. Ook hier is er geen sprake meer van een juist realiteitsbesef en kan iemand daarom niet meer correct op de echte wereld reageren. Iemand kan bijvoorbeeld denken te kunnen vliegen en van de 8ste verdieping naar beneden springen. 

Tussen deze extreme vormen van verlies van realiteitsbesef, zitten natuurlijk meerdere andere beelden waarbij ook gezegd kan worden dat het realiteitsbesef sterk verminderd is. Bijvoorbeeld, het waanidee van een Nederlandse politicus die denkt dat de wereldleiders reptielen zijn en de wereld domineren. Je kunt dus waanideeën hebben, iets wat je subpsychotisch kan noemen (nog niet echt psychotisch maar het zit er al dicht tegen aan), maar nog altijd in de buitenwereld voldoende functioneren (b.v. eten, slapen, autorijden, spreken). 

Mentale gezondheid is dus in feite een stabiel emotioneel systeem gebaseerd op:

1. een zo goed mogelijk realiteitsbesef waarbij je
2. voldoende vaardigheden hebt om je eigen basisemoties voldoende beheersbaar te houden.

Mentale fitheid is dan het vermogen om je realiteitsbesef zo goed mogelijk stabiel te houden én het zo goed mogelijk blijven beheersen van je basisemoties. Op Internet zie je altijd deze definitie terug: "het zo goed mogelijk kunnen omgaan met stress, met tegenslagen". Maar omdat dit een veel te brede definitie is, heb ik mijn definitie wat meer specifiek gemaakt en leg ik dit hieronder in meer detail uit.

---

Realiteitsbesef en het Zelfbeeld

Voorwaarden voor een goed realiteitsbesef en dus goede mentale gezondheid is allereerst:

• 1. een goed werkend cognitief systeem nodig. Dat wil zeggen dat je waarneming, je aandacht, je geheugen, en je executieve of ook wel je probleemoplossende functies zoals planning, gestructureerd doen en zelfcorrectie, allemaal voldoende goed moeten werken. 

Als er ergens in het cognitieve systeem fouten zijn, dan is het niet onmogelijk maar wel moeilijker geworden om je mentale gezondheid gezond te houden. Een paar voorbeelden om dit duidelijker te maken.

Als je bijvoorbeeld slechter hoort, door gehoorproblemen of doordat je aandacht zwak is, dan ontvang jij minder goed alle informatie van je directe omgeving. Je gaat daardoor mogelijk belangrijke informatie missen en de kans is dan veel groter dat je in het oplossen van problemen, fouten gaat maken. Het kan zijn dat je in een telefoongesprek met de belastingdienst slechts enkele dingen hoort, die je moet gaan doen om een boete te voorkómen, en dan vervolgens net niet alles correct doet. Vervolgens krijg je uiteindelijk toch die boete, met alles stress van dien.

Het voorbeeld van slecht lezen komt in de dagelijkse praktijk veel meer voor. Veel mensen krijgen een email van bijvoorbeeld de overheid en daar staat vaak wat moeilijker taal in. Als hun aandacht niet zo goed is, dan lezen ze sneller over belangrijke woorden heen. Of hun kennis van moeilijke woorden is onvoldoende (bij laaggeletterdheid bijvoorbeeld), zodat zij de informatie maar half begrijpen. Hierdoor ga je in de praktijk veel meer fouten maken bij het oplossen van je probleem dan nodig is.

Een voorbeeld van een slecht geheugen vind je vaak bij beginnende of duidelijke dementie. Omdat mensen met dementie meerdere cognitieve problemen hebben en vooral geheugenproblemen, zijn zij veel slechter in het omgaan met het dagelijkse leven en met problemen. In de meeste gevallen lukt het hen niet meer om zelfs simpele problemen op te lossen, zoals bijvoorbeeld koffiezetten. 

N.B.: een slecht werkend cognitief systeem tast onherroepelijk je persoonlijkheid aan! Nog duidelijker gesteld: het tast je Zelfbeeld aan. Het Zelfbeeld is de kern van je persoonlijkheid waarin je fundamentale ideeën (cognities) over jezelf hebt opgebouwd. Deze worden altijd bedreigd door 4 basis negatieve ideeën over jezelf, die ik in het Zelfbeeldmodel de zogenaamde Zelfbeeldduiveltjes genoemd heb. Zie voor meer informatie over dit Zelfbeeldmodel deze pagina.

• 2. Naast het hebben van een goed werkend cognitief systeem is het hebben van een gezond Zelfbeeld tevens essentieel.

Hoe zwakker namelijk je Zelfbeeld is, hoe emotioneel instabieler je wordt. Het Zelfbeeld is namelijk direct aan je emotionele systeem gekoppeld en regelt voornamelijk de wisselingen in je emoties. Als je wilt weten hoe sterk jouw Zelfbeeld nu is, kun je op deze pagina de 2 persoonlijkheidstests doen waarbij ik met behulp van een experimentele formule (dus nog niet wetenschappelijk getest) de Zelfbeeldsterkte probeer te meten. De 2 tests die je dan sowieso moet invullen zijn de PBQ160 en de YSQ3, twee tests die veel over je persoonlijkheid kunnen zeggen. Voor meer informatie en waar je deze tests kunt doen zie deze pagina over Persoonlijkheidstests online.

Voorbeelden van een zwak Zelfbeeld en hoe dit negatief ingrijpt op je vermogen om problemen in het dagelijkse leven op te lossen zijn de volgende. Deze komen veel voor binnen de GGZ.

Als je teveel denkt dat je Waardeloos bent, vergeleken met andere mensen, dan is je zelfvertrouwen laag. Wat hier bij hoort is dat je veel sneller verdrietig wordt van een tegenslag en vaak ook veel angstiger. Omdat je dan denkt dat je het toch niet zelf aan kan (het Machteloos zelfbeeldduiveltje), en omdat je denkt dat je al snel in gevaar komt (b.v. boetes kan krijgen). Hierdoor zul je de basisemoties Angst en Verdriet allebei meer voelen en je daardoor ook sneller terugtrekken: je gaat juist moeilijke dingen vermijden waardoor meestal je angst alleen maar toe gaat nemen. Hier zie je dat áls een emotie té hoog wordt, in dit geval Angst, dat je dan domme onverstandige keuzes gaat maken: je gaat iets vermijden. Vermijding is dé meest gekozen strategie van al die mensen die zich aanmelden bij de GGZ voor hulp. Het is de gevaarlijkste vorm van passieve coping (= omgaan met stress) omdat het je Zelfbeeld verslechtert én daarmee jouw emoties zoals angst alleen maar doet toenemen.

Het omgekeerde gebeurt vaak ook: je Zelfbeeld is totaal niet op de realiteit gericht doordat je denkt dat je alles weet en wel aan kan. Je overschat je Zelf dus. Denkt dat je Zelfbeeld goed is, maar in werkelijkheid zie of wil je niet zien, hoe dom of machteloos je bent. Hierdoor ontstaan natuurlijk ook problemen omdat je je eigen problemen niet goed aan pakt en deze worden dan ook groter. Daarmee nemen jouw emoties als Verdriet en zeker ook Angst alleen maar toe. Je Zelfbeeld is in dit geval heel zwak en beschadigd, maar je ziet dat niet goed. Er is dan een goede psycholoog nodig om jou hiermee te confronteren. Je zult begrijpen dat dat voor dergelijke mensen heel moeilijk is. De realiteit is dan ook dat zij zich vaak pas melden binnen de GGZ als zij al ernstig in de problemen zitten. 

Als je denkt dat dit echt niet het geval is bij jezelf, bedenk dan eens goed waar je je allemaal zorgen om maakt. Denk jij bijvoorbeeld dat Nederland vol is, dat we echt geen vluchtelingen meer kunnen opnemen? Bedenk dan dat jouw Angst kennelijk zó groot is, dat je de werkelijke feiten niet onder ogen kan zien. Dat migratie bijvoorbeeld zeker wel problemen geeft, juist omdat het niet goed (geïntegreerd) gebeurt, maar het is zeker geen feit dat we té vol zitten in Nederland.

Of denk je dat de criminaliteit in Nederland heel hoog is, met name door gekleurde mensen? Ook hier weer speelt in je Zelfbeeld het In Gevaar duiveltje een té grote rol. De feiten zijn namelijk geheel anders: de meeste criminaliteit daalt al sinds enkele jaren. Natuurlijk zou je dat niet zeggen als je elke week Opsporing Verzocht kijkt, maar dan kijk je zeker niet naar alle feiten. Simpelweg omdat het heel saai is een TV-programma te maken van wijken waar er zelden wat gebeurt. Niemand zou daar naar kijken. Maar dit geldt echter wel voor de meeste wijken in Nederland.

Denk je dat we machteloos staan tegenover allerlei huidige problemen zoals de klimaatverandering, de hoge inflatie ? Is hier ook niet sprake van een laag Zelfbeeld waarbij je In Gevaar en Machteloos duiveltjes teveel spreken? Hierdoor ga je alles snel negatief zien en opvatten. Dan zie je ook niet meer goed dat alleen sámen werken de grootste problemen van onze tijd kan oplossen. 

Nogmaals: als je denkt dat je Zelfbeeld gezond is, durf dan de 2 persoonlijkheidsvragenlijsten PBQ160 en YSQ3 in te vullen. Dan zul je zien dat je Zelfbeeldsterkte op een schaal van 0 tot 100% best veel zwakker is dan je zelf dacht. Een gezond Zelfbeeld begint namelijk bij 75% of hoger. De meeste mensen hebben dat helaas niet en dat zorgt voor een instabiel emotioneel systeem. Hoe? Dat leg ik hieronder uit.

---

Emotie-regulatie en het Zelfbeeld

Allereerst een neuropsychologisch feit: Emoties zijn deels genetisch bepaald: je hebt dus meer of minder temperament, je emoties zijn meer of minder intens, en ze kunnen ook meer of minder wisselen (hormonaal bepaald). Dat is binnen je DNA en je brein ingeregeld.

Wij mensen (en andere dieren) verschillen dus qua emotioneel systeem, ons temperament. Als dat is op zich een mooi iets, we zijn lang niet allemaal hetzelfde. Echter, we zijn wél allemaal gelijk als het gaat om het hebben van 7 basisemoties én het hebben van een Zelfbeeld. 

Ten tweede, hoe je temperament is, met andere woorden: hoe gevoeliger jij bent, hoe emotioneel instabieler ook. Je basisemoties kennen meer intensiteit, aan beide kanten: zowel teveel als te weinig emoties komen dan sneller voor. Daarmee is het dus voor jezelf moeilijker geworden als je meer temperament hebt. Je zult dan meer moeten doen om met dit wisselende emotionele systeem te leren  omgaan. De beheersing ervan is dan lastiger, qua gedrag maar zeker ook qua rationaliteit /denken. 

Ten derde: met meer temperament (= een gevoeliger emotioneel systeem) betekent dit ook dat je Zelfbeeld sneller beschadigd kan raken. Hoe dit werkt? Als je door een tegenslag in je leven een heftigere emotie ervaart zoals bijvoorbeeld Verdriet of Angst, dan zullen je Zelfbeeld-duiveltjes sneller getriggerd worden en dus ook sneller kunnen groeien. Je basisemoties zijn namelijk zeer sterk gekoppeld aan je Zelfbeeldduiveltjes. Zie ook het Zelfbeeldmodel op deze pagina. 

Bij hevige Angst groeien bijvoorbeeld de daaraan gekoppelde Zelfbeeldduiveltjes Ik ben Schuldig en/of ik ben In Gevaar. Als jou niet geleerd wordt hoe je hiermee moet omgaan, b.v. door te relativeren of door hulp te vragen aan anderen, dan groeit jouw Angst en daarmee ook je Zelfbeeldduiveltje In Gevaar. Als dat zo is, dan zal jouw Zelfbeeld in totaliteit zwakker zijn. Iedere keer als je daarna weer een tegenslag mee maakt, zal het In Gevaar duiveltje zeggen: "zie je wel dat je in gevaar bent, je moet maken dat je weg komt". 

Dit gebeurt bij iemand die voor het eerst een belastingaanslag krijgt die erg hoog is. Te hoog om voor de deadline van de belastingdienst te kunnen betalen. De Angst grijpt hem bij zijn keel. Het In Gevaar duiveltje begint met "straks raak ik mijn huis kwijt en mijn baan". Het Schuldig duiveltje komt mee doen en begint met "Ik schaam me dood, ik moet dit aan niemand vertellen want dan zien ze ook dat ik fouten heb gemaakt en een loser ben". Doordat deze Zelfbeeld-duiveltjes getriggerd zijn en kennelijk al groot zijn, is de Angst ook groot en deze neemt eerder toe dan af. Doordat deze Angst zo groot is, is iemand geneigd te vermijden met als gevolg dat hij niets doet en de volgende brieven van de Belastingdienst (ja, de beruchte blauwe enveloppen) niet meer opent. Iedereen zal begrijpen dat dat een hele domme keuze is want de problemen worden daardoor alleen maar groter.

En het is zó simpel: áls je erkent voor jezelf dat je een foutje gemaakt hebt, dat je daarmee niet Waardeloos bent en dat je hier ook helemaal niet Machteloos bent, dan bel je gewoon de Belastingdienst of ga je er naar toe en vraagt ze om hulp (of een vriend). Dán werk je pas aan het oplossen van je probleem en leer je je Zelfbeeld te versterken, je zelfvertrouwen te vergroten.

Samengevat:

Als je Zelfbeeld te zwak is, en je emotionele systeem te gevoelig, dan heb je niet goed geleerd om je tegen stress en problemen te wapenen. Je wordt dan sneller overspoeld door emoties, met name Angst, en je zult dan domme keuzes gaan maken. Dit overkomt jaarlijks tienduizenden mensen die zich melden bij de GGZ. En denk maar niet dat jij niet ooit één van hen zult zijn: ieder mens heeft een Zelfbeeld dat elke dag weer klappen krijgt en bij teveel klappen (tegenslagen) kan het zijn dat dit Zelfbeeld uiteindelijk te zwak wordt. 

---

De beste tips voor een goede Mentale Gezondheid

Veel tips zijn ook al te lezen op mijn pagina over hoe een gezond zelfbeeld te ontwikkelen. Er zal hieronder natuurlijk een stukje overlap zijn met die andere pagina. Maar...de tips hieronder zijn vooral gebaseerd op bovenstaande neuropsychologische gegevens. Dus doe er je voordeel mee!

Onderstaande tips hebben vooral te maken met je Realiteitsbesef.

1. Zorg ervoor dat je zoveel mogelijk wetenschappelijke kennis leest, of materiaal dat gegarandeerd door meerdere integere personen is bevestigd. Dat zijn nog altijd bronnen als grote gerenommeerde kranten zoals de Volkskrant, de Telegraaf, het AD, de New York Times, The Washington Post, maar ook CNN, Al Jazeera, NOS. Het gaat hier met name om instellingen die al tientallen jarenlang bewezen hebben hun reputatie qua waarheidsvinding hoog te willen houden. Natuurlijk is het zo dat zij allemaal wat bevooroordeeld zijn, de ene wat meer links- dan rechtsdenkend. Maar allemaal hebben zij redactieleden die gezworen hebben de journalistiek zo betrouwbaar en objectief mogelijk uit te voeren. Kennis van sociale media is per definitie gevaarlijk en sterk bevooroordeeld doordat het sterk commercieel gerichte instellingen zijn die algoritmes gebruiken om mensen binnen bepaalde (emotionele) bubbles te houden. Hun hoofddoel is NIET waarheidsvinding maar het verkrijgen van zoveel mogelijk likes en gebruikersstromen! 
2. Zorg ervoor dat je leert kritisch wetenschappelijk te denken. Dat je weet wat logisch redeneren inhoudt, welke denkfouten en redeneerfouten er zoal bestaan. Meestal leer je dit op school, maar er zijn ook goede wetenschappelijke boeken over. Een werkelijk prachtig gratis boek over kritisch en wetenschappelijk denken is zojuist in 2023 uitgekomen van Michael Vlerikx. Het is wel voor de wat slimmere mensen onder ons en niet geschreven voor de laaggeletterden of minder begaafden. HIER is het boek te downloaden en de link naar de website van de Open Press Tilburg University is HIER te vinden.
3. Zorg ervoor dat je gezond eet en voldoende beweegt. Deze tip is overal te vinden maar ik herhaal hem hier om één belangrijke reden: het houdt je hersenen gezond! De hersenen gebruiken ongeveer 1/5 van je zuurstof en glucose-opname en het is daarom essentieel dat deze opnames zo optimaal mogelijk verlopen. Dat kan alleen bij gezond eten en bewegen. Met andere woorden: hoe slechter je eet, hoe minder optimaal je hersenen zullen functioneren.
4. Train jezelf elke dag om de realiteit zo goed mogelijk te zien en onderneem regelmatig nieuwe activiteiten. Wees je constant bewust van je omgeving, train dit ook. Train je hersenen niet constant om te luisteren naar muziek met je koptelefoon, of te kijken en luisteren naar sociale media-shit. Zorg ervoor dat je je omgeving bewust mee maakt en besteed nooit teveel tijd in één bepaalde beperkte omgeving. Dus niet alleen maar in de game-wereld uren achter elkaar zitten! Niet alleen maar thuis series zitten bingen, maar ga naar buiten en ontmoet echte mensen. Zorg voor een constante stroom nieuwe ervaringen zodat je je hersenen fit en scherp houdt.

Onderstaande tips hebben vooral betrekking op het gezond houden van je Zelfbeeld.

1. Check regelmatig bij jezelf welke basisemoties bij jou omhoog komen: angst, verdriet, boosheid, blijdschap, zorg, spel of nieuwsgierigheid (=exploratiedrift). Zorg ervoor dat je ze heel goed leert herkennen. Lees erover, praat erover met deskundigen of vrienden.
2. Leer jezelf aan altijd kritisch te kijken naar je Zelf: durf naar binnen te kijken en ál je automatische gedachten op te schrijven en te onderzoeken. Alleen op deze manier kun je je Zelfbeeld-duiveltjes opsporen én klein houden. Niet naar je Zelf durven of willen kijken is funest voor je emotionele groei en mentale gezondheid. Je zult dan blijven steken in je groei en steeds meer stress ervaren.
3. Omring je met de juiste mensen die om jou geven en jou respecteren zoals je bent. Blijf weg of vertrek bij die mensen die jou regelmatig pijn doen, kwetsen of treiteren. Ook mensen die negatief zijn en over alles klagen, daar kun je beter van wegblijven of proberen ze te wijzen op dat zij dit moeten veranderen. 
4. Zorg ervoor dat je voldoende positieve dingen om je heen kijkt, leest, hoort en meemaakt. Er is al genoeg ellende in de wereld, dus een tegenwicht kun je vinden door je regelmatig in een positieve omgeving te begeven.
5. Zorg ervoor dat je ALTIJD de beste copingstijlen kent en beheerst. Dat zijn strategieën om optimaal met tegenslagen of stress om te gaan. Ik heb ze in een documentje samengevat. Zorg ervoor dat je uitsluitend de positieve copingstijlen leert toe te passen in je leven en wegblijft bij de negatieve. Leer de negatieve copingstijlen te herkennen en vervolgens te stoppen. Het overzicht van de meest gebruikte copingstijlen is HIER te downloaden.
6. Zorg ervoor dat je altijd DOELEN hebt in je leven. Bestudeer en onderzoek meerdere doelen in je leven en leef er dan ook naar. Natuurlijk moeten het doelen zijn die geen schade veroorzaken aan andere levende wezens of de natuur. De doelen moeten dus ZINVOL zijn: ter verbetering van het welzijn van andere levende wezens, mensen, dieren en de natuur. 
7. Lees mijn uitgebreide tips om elke dag je eigen Zelfbeeld-duiveltjes aan te vallen en klein te houden. Dat klinkt zwaar maar als je ze eenmaal door hebt, dan is het gezond houden van je Zelfbeeld heel eenvoudig en kost het relatief weinig energie. Lees HIER mijn tips voor een gezond Zelfbeeld.

---

Doe de QUIZ over je BREIN en Mentale Gezondheid

Hieronder staat een quiz die je kunt doen om te kijken of je werkelijk begrepen hebt wat je moet doen voor een goede Mentale Gezondheid.

De QUIZ over je kennis van het brein en de relatie tussen het brein en mentale gezondheid vind je als je op onderstaand plaatje klikt:

---

DISCLAIMER

I will not take any responsibility for how the information on this website will affect you. It always remains your responsibility to handle all information with care and in case of medical or mental problems you should ALWAYS consult a professional in your neighbourhood!

Ik neem geen enkele verantwoordelijkheid voor hoe de informatie op deze site u zal beïnvloeden. Het blijft altijd uw verantwoordelijkheid om al deze informatie zorgvuldig te bekijken. In het geval van lichamelijke en/of mentale problemen dient u ALTIJD een professional in uw directe omgeving te waarschuwen!

---

---

---

Aanbevolen boeken

Jaak Panksepp's neurobiologische model over de 7 basisemoties. Wel in het Engels: Panksepp's model in het Nederlands: Uitstekend zelfhulpboek: Eén van de grappige boekjes over het versterken van je Zelfbeeld: Een handig Zelfhulpboek in de vorm van een eigen Dagboek om je Zelf te versterken: